Afgelopen week schreef ontwerper Eric Hesen een post op LinkedIn, waarin hij vertelde hoe hij een dag eerder Kluun bij Humberto zag vertellen over de theaterproductie van zijn eerste bestseller Komt een vrouw bij de dokter. Op de achtergrond was de cover van het boek te zien; de cover die destijds door Eric was ontworpen. Vol trots keek hij naar het scherm en zag hoe Humberto het boek van tafel nam en het vol in beeld aan de camera presenteerde. Eric begon te gloeien. Toen Humberto vroeg: “Wie heeft hem gemaakt?” doelend op de cover – waren eindelijk zijn ’three seconds of fame’ daar. Maar tot zijn stomme verbazing verklaarde Kluun zelf de bedenker te zijn van het omslag. Eric schreef teleurgesteld dat hij die nacht slecht had geslapen.
Geen actieve herinnering
Mensen vergeten dingen. In de film The Founder uit 2016 zien we hoe Ray Kroc (gespeeld door Michael Keaton) zich omhoog werkt tot eigenaar van McDonald’s en er een van de grootste fastfood-ketens ter wereld van maakt. Aan het eind van de film zien we hem vele jaren later een speech oefenen in de spiegel. Aan het eind roemt hij zijn doorzettingsvermogen en vastberadenheid die hem hebben gebracht tot wat hij nu is: de trotse bedenker en uitvinder van de inmiddels wereldberoemde fastfood-formule, de oprichter van McDonald’s.
Vlak voordat het scherm zwart wordt, trekt er een verstoorde blik over zijn gezicht, alsof hij zich realiseert dat dit het verhaal is zoals hij het vanaf nu zal vertellen, en dat dit ook de allerlaatste keer is dat hij weet dat het eigenlijk allemaal anders is gegaan. Tijdens een bezoek aan een restaurant in San Bernardino stuitte hij op de broers Dick en Mac McDonald, die het was gelukt een restaurant op te zetten dat binnen dertig seconden een bestelling afhandelde.
Narratieve vertekening
Het laatste shot in de film is cruciaal, het toont het moment waarop de ene herinnering voorgoed wordt overschreven door een andere. Ray Kroc doet het in de film bewust. Hij overschrijft zijn herinnering om zijn eigen verhaal weer kloppend te maken. En hij is niet de enige, we doen het allemaal – meestal zonder ons ervan bewust te zijn – en we doen het niet zonder reden. Want we zijn zelf een verhaal. Een verhaal waar we zelf de hoofdrol in spelen. En we doen er alles aan om dat verhaal kloppend te maken en kloppend te houden.
Filosoof en statisticus Nassim Nicolas Taleb lanceerde in zijn boek The Black Swan het concept van narratieve vertekening. Hij betoogt dat verhalen uit het verleden van invloed zijn op ons zicht op de actualiteit en onze verwachtingen over de toekomst, en dat die narratieve vertekening het onvermijdelijke product is van onze voortdurende pogingen om de wereld te begrijpen. Hij stelt dat we ons voortdurend voor de gek houden door flinterdunne verhalen over het verleden te bedenken en vervolgens te geloven dat ze waar zijn.
Eric kreeg uit allerlei hoeken steunbetuigingen op zijn LinkedIn-post. De uitgever, Joost Nijsen meende zich de brainstorm te herinneren waar het idee voor het omslag was ontstaan, prees in zijn commentaar het ‘handschrift’ van Eric, en gunde hem zijn eeuwige trots. ‘Succes kent vele vaders, zo is het altijd helaas,’ aldus Joost, die daarmee in het midden liet hoe het nou echt was gegaan. Kluun reageerde niet, althans niet op LinkedIn, maar wie weet heeft hij dat op een andere manier gedaan. En zo niet, dan kan hij dat alsnog doen.
Kom naar de Masterclass op 20 maart
Mocht je meer willen weten over narratieve vertekening en hoe we ons eigen verhaal vormgeven, kom dan naar de masterclass ‘De Kracht van verhalen‘, die ik op 20 maart – Wereldverteldag – in Amersfoort voor Logeion mag verzorgen. Daar vertel ik je alles over de kracht van verhalen en de macht die ze over ons hebben En ontvang je ook meteen een exemplaar van mijn nieuwste boek Too Good to be True.
